Door Yvonne Buijsen-Duran: Veelvuldig krijgen we bij Praktijk Hoogbegaafd Roosendaal de vraag naar een betrouwbare intelligentie-meting. Hierbij wordt soms specifiek gevraagd om de WISC en soms juist om de RAKIT. Voor alle duidelijkheid wil ik de voor- en nadelen van beide testen bespreken en daarmee onderbouwen waarom wij in onze praktijk bepaalde keuzes maken.
De WISC
De WISC is de meest bekende IQ-test en ook de meest afgenomen test bij kinderen in de basisschoolleeftijd. Dat is helaas niet per definitie omdat het de beste test is, maar omdat deze in Nederland nu eenmaal zo veel gebruikt wordt.
Betrouwbare en veel gebruikte test
Je kunt je voorstellen dat je als (ortho)pedagoge of psychologe gedurende je opleiding iets te horen krijgt over de intelligentie. Hierbij wordt aangegeven dat de WISC de meest gebruikte test is en deze test wordt ook in de praktijk van het stageadres geoefend. Hierdoor zal je later als zelfstandige deze test ook graag gaan gebruik; deze is inmiddels vertrouwd geworden. Nieuwe studenten zullen nu ook weer makkelijker in aanraking komen met de WISC, zodat het cirkeltje weer rond is. De WISC is dus een gedegen en goed onderbouwde test! Het heeft haar waarde reeds veelvuldig bewezen en is een goed instrument om het intelligentieprofiel vast te stellen.
Wijze van testen WISC bij kinderen
De afname gebeurt in een één op één setting, waarbij het kind tussen de 6;0 jaar en 17;0 jaar allerlei vragen, puzzels of andere testjes voorgeschoteld krijgt. De uitslag van de test geeft een Totaal IQ (TIQ) wat een algemene maat is voor de intelligentie van het kind en waarbij een gemiddeld IQ tussen de 90 en de 110 zit.
Verder maakt de WISC onderscheid tussen een Verbaal IQ (VIQ) en een Performaal IQ (PIQ). Dit onderscheid wordt vaak vertaald naar een talige intelligentie en een rekenkundige intelligentie of naar een verbale intelligentie en een handelende intelligentie. Deze twee IQ’s zien we het liefste zoveel mogelijk in balans en dus met weinig verschil in uitslag. Er wordt gesproken over een P/V kloof of V/P kloof als dit verschil wel groot is. In de nieuwste versie van de WISC, die momenteel (juni 2016) nog niet is uitgebracht in Nederland, verdwijnt dit onderscheid omdat er mogelijk te veel waarde aan gehecht wordt.
De RAKIT
De RAKIT is een intelligentietest voor kinderen in de leeftijd van 4;0 tot en met 12;6 jaar. Deze kan dus al op een jongere leeftijd gebruikt worden, maar heeft ook eerder het testplafond bereikt. De afname verschilt niet veel van de afname van de WISC en bestaat uit diverse testjes die maat zijn voor het intelligentieprofiel. Allereerst wordt ook bij de RAKIT een Totaal IQ bepaald, maar daarnaast levert de test ook vier factorscores op. De vier factoren zijn: perceptueel redeneren, verbaal leren, ruimtelijk inzicht en oriëntatie en verbale vlotheid. Ook de RAKIT maakt een onderscheid tussen het verbale en niet-verbale aspect in de intelligentie, maar daarnaast zien zij tevens een verschil tussen het verwerken van informatie en het handelen met informatie.
De voor- en nadelen van beide tests op het gebied van hoogbegaafdheid
Bij Praktijk Hoogbegaafd Roosendaal is een zeer uitgebreide ervaring in het afnemen van beide IQ-testen. Wij geven bij kinderen tot ongeveer 11 jaar de voorkeur aan de RAKIT boven de WISC. In de leeftijd tussen 11 en 12;6 jaar hangt het van een aantal kindfactoren af welke test de voorkeur heeft. Boven de leeftijd van 12;6 jaar zal altijd de WISC afgenomen worden. Een belangrijk voordeel van de RAKIT ten opzichte van de WISC is de manier waarop de testjes in elkaar zijn gezet. De RAKIT doet een groter beroep op het aanwijzen van de juiste antwoorden, waardoor kinderen die makkelijk dichtklappen (door faalangst of onzekerheid) altijd ‘zomaar iets’ aan kunnen wijzen. Vaak blijkt het dan wel degelijk het juiste antwoord te zijn. De WISC verwacht meer actieve talige productie, waardoor dit een belemmerende factor kan zijn in de uitslag. Verder weten we dat hoogbegaafde kinderen graag grote denkstappen maken en (te) snel kunnen antwoorden. Deze leereigenschappen hebben bij de RAKIT minder invloed op het geven van de juiste antwoorden. Ook is de verbale vlotheidsfactor, zoals deze gemeten wordt bij de RAKIT, een mooie aanvullende indicatie voor het creatief denkvermogen. Deze vaardigheid om op een bijzondere, snelle en creatieve manier te denken is een cognitief kenmerk van hoogbegaafde kinderen. Hierbij wil ik wel specifiek opmerken dat enkel de uitslag van deze factor ontoereikend is om daadwerkelijk een conclusie te trekken over het creatief denkvermogen en vinden wij dat er in het aanvullende onderzoek extra informatie verzameld dient te worden om een betrouwbare uitspraak te doen. Als laatste is de WISC op dit moment nog een wat verouderde test en heeft de RAKIT een meer eigentijds karakter.
Te hoog of te laag IQ
Beide tests zijn gestandaardiseerde en genormeerde tests, goedgekeurd door COTAN (een commissie die gaat over de goedkeuring van psychologische tests). Dat betekent dat beide intelligentietests, mits volgens vaste procedures en in optimale omstandigheden afgenomen, een betrouwbare indicatie geven van het intelligentieprofiel. Soms wordt gezegd dat de WISC betrouwbaarder is en dat de RAKIT alleen maar hoge uitslagen geeft. Dat kan nooit het geval zijn! Het standaardiseren van een test betekent dat een groep kinderen van dezelfde leeftijd de test afnemen en dat ze alle uitslagen in een soort grafiek weergeven. Het gemiddelde van de resultaten van al die kinderen noem je een gemiddelde score en daar staat het getal IQ=100 voor. Alle resultaten die een beetje afwijken worden met bepaalde formules verder berekend en daar worden dan de andere scores aan opgehangen. Hiermee is een afwijking op de WISC dezelfde afwijking als op de RAKIT en zal een kind dus in eenzelfde score-interval moeten vallen. Wat verschillen wel kan verklaren is een goede dag of slechte dag tijdens de testafname, een testpersoon die geen klik met het kind heeft of waarbij onvoldoende gekeken wordt naar het kind zelf. Onder de zorgvuldig beschreven testvoorwaarden kan een kind nóóit hoger op het IQ scoren dan werkelijk haalbaar zou zijn. Er zijn helaas wel allerlei factoren waarom een kind lager zou kunnen scoren…